Tết không chỉ là dịp để con cháu thể hiện lòng thành kính, gia đình sum vầy mà còn là từ thời gian để mọi người vui vẻ nghỉ ngơi sau một năm khó nhọc và ước nguyện cho năm mới vạn sự như ý. Những ý nghĩa của Tết được bộc lộ qua nhiều phong tục như lì xì, xin lộc đầu năm, trang trí nhà cửa… Và đặc biệt, nó còn thể hiện rõ nét trong văn hóa ẩm thực của người Việt.
Cũng bởi vì ẩm thực là phần nào quan trọng chẳng thể thiếu của tiết trời mùa xuân, nên người Việt từ xưa đến nay luôn gọi 2 từ thân thương là ăn Tết thay vì lễ Tết. Những mâm cỗ ngày Tết cũng vì thế mà được biến đổi với vô số món ngon mang đậm nét truyền thống của dân tộc. Dù là người miền ngược hay miền xuôi, dù giàu hay nghèo, thì mọi thứ gia đình đều chuẩn bị rất công phu và tỉ mỉ trong việc chế biến, trình bày các mâm cơm cúng Tết hoặc đãi khách.
Ẩm thực ngày Tết của người Việt mang rõ nét truyền thống dân tộc
(Ảnh: Internet)
Mâm cỗ Việt – Nơi chứa đựng những giá trị linh nghiệm
Có thể nói, Tết chính là thời điểm phù hợp nhất để bất kỳ một du khách nước ngoài nào muốn tìm hiểu về văn hóa của Việt Nam. Bởi lẽ, người Việt rất coi trọng tín ngưỡng thờ phụng tổ tiên và Tết là dịp thể hiện đậm đường nét nhất điều này. Cụ thể như kéo dài từ 23 tháng Chạp là ngày cúng ông Táo về chầu trời, 25 tháng Chạp cúng đưa ông bà, ngày 30 Tết sẽ là cúng rước ông bà (hay còn gọi cúng tất niên) và cúng giao thừa, cho tới lễ cúng trong 3 ngày Mồng 1, Mồng 2, và Mồng 3 Tết.
Và mỗi ngày như thế, người ta sẽ chuẩn bị một mâm cỗ khác nhau để phù phù hợp với ý nghĩa riêng cho từng ngày. Nhưng dù ra sao đi nữa, ẩm thực ngày Tết đều mang ý nghĩa tỏ lòng thành kính của con cháu dâng lên tổ tiên, ông bà đã khuất, khấn vái mời ông bà về sum vầy với gia đình đôi ba ngày Tết, cũng giống cầu mong tổ tiên phù hộ xua tan điều xấu và mang đến may mắn trong năm mới.
Bên cạnh đó, mâm ngũ quả cũng chính là 1 điểm độc đáo của ẩm thực ngày Tết. Tùy vào từng vùng miền sẽ được cách bày trí mâm ngũ quả khác nhu. Chẳng hạn đối với người miền Bắc sẽ bày vẽ các loại như quất, bưởi, cam, chuối hay phật thủ… Trong khi đó, người Nam lại bày mâm quả theo ý nghĩa đậm chất dân gian, đơn sơ là mãng cầu, trái dừa xiêm, đu đủ, xoài. Ngầm hiểu là mong muốn năm mới thuận lợi, như ý, cầu dừa (vừa) đủ xài (xoài). Những đặc điểm này là bản sắc văn hóa truyền thống cũ kỹ vào dịp Tết Nguyên Đán được người Việt giữ gìn từ bao đời nay.
Mâm ngũ quả góp phần làm nên một mùa xuân sum vầy, trọn vẹn
(Ảnh: Internet)
Ẩm thực ngày Tết của hai miền Nam Bắc
Người miền Nam
Dường như tính tình hào sảng nhưng đơn sơ của người miền Nam cũng ảnh hưởng phần nào đến mâm cơm ngày Tết của họ. Vì thế, người miền Nam thường không vượt quá tuân thủ khắt khe các quy tắc khi làm mâm cúng mà tùy theo điều kiện của từng gia đình. Tuy nhiên, mâm cơm Tết của người miền Nam sẽ chẳng thể thiếu các món như: Thịt kho hột vịt, canh khổ qua nhồi thịt, lạp xưởng, bánh tét, củ kiệu… Và món tráng miệng sẽ là các loại mứt trái cây hoặc các dòng hạt như: Mứt dừa, mứt mãng cầu, mứt bí, mứt me, hạt dưa, hạt hướng dương, hạt bí…
Tuy nhìn vào có vẻ không tuân theo bất kỳ quy luật nào, nhưng thực chất mâm cơm cúng của người Nam luôn áp dụng triết lý âm dương ngũ hành, nhằm để bộc lộ sự sinh sôi và cân bằng năng lượng trong cơ thể.
Mâm cơm cúng của người Nam luôn có thịt kho hột vịt, củ kiệu, khổ qua và bánh tét
(Ảnh: Internet)
Người miền Bắc
Khác hẳn với những người Nam, người miền Bắc rất nghiêm ngặt trong việc chuẩn bị mâm cỗ Tết, mâm cơm phải có 4 bát 4 đĩa biểu tượng cho tứ trụ, 4 phương và 4 mùa. Thông thường, 4 bát sẽ gồm những: Chân giò hầm măng, canh bóng thả, mọc nấm thả và miến. 4 đĩa sẽ có: Thịt gà, bánh chưng, nem rán và giò lụa. Khi ăn sẽ ăn các món bày trên đĩa trước và các món trong bát sẽ dùng sau. Ngoài ra, những gia đình khá giả hơn sẽ làm mâm cỗ lớn hơn với 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa.
Mâm cơm cúng của người miền Bắc luôn xuất hiện chiếc bánh chưng (Ảnh: Internet)
Món tráng miệng người miền Bắc cũng khá đa dạng như: Mứt sen, mứt quất, ô mai mơ, hồng khô. Và đặc biệt, món chè kho làm từ đỗ xanh và đường là món hầu như không thể thiếu trong mâm cỗ Tết ở miền Bắc.
Mặc dù mâm cỗ hai miền không giống nhau nhưng đều có chung một ý nghĩa kết nối thành viên trong gia đình và mong muốn một năm sum vầy, như ý. Hy vọng, bài viết về nét độc đáo trong ẩm thực ngày Tết của người Việt mà Khỏe Plus mang lại sẽ giúp các bạn hiểu hơn về bản sắc văn hóa dân tộc mỗi khi Tết đến, Xuân về.
Nguồn tham khảo: Khỏe Plus
